Jednym z najistotniejszych jest zdolność przenikania składników aktywnych kosmetyku przez skórę dlatego tak ważna jest wiedza na temat mechanizmów warunkujących ten proces.

W jaki sposób należy rozumieć przenikanie przez skórę?

 W najprostszym ujęciu proces ten obejmuje przechodzenie danej cząsteczki przez kolejne warstwy skóry. Pierwszą barierę stanowi warstwa rogowa naskórka, cząsteczka  stopniowo przenikając kolejne warstwy naskórka dociera do skóry właściwej, która jest już warstwą unaczynioną. Obecność naczyń jest warunkiem umożliwiającym wniknięcie cząsteczki do ustroju. W przypadku substancji aplikowanych miejscowo i mających działanie terapeutyczne- efekt taki jest jak najbardziej wskazany, w przypadku kosmetyków i ich składników, przekroczenie granicy skórno- naskórkowej i dostanie się do krążenia ogólnego , nie zawsze jest efektem o działaniu korzystnym- dlatego tak ważne jest poznanie mechanizmów przejścia przezskórnego i właściwości składników kosmetycznych, które reagują ze skórą .


Transport substancji przez skórę zależny jest przede wszystkim od

stanu skóry
charakteru podłoża kosmetycznego- wykazują one małą zdolność przenikania ale regulują stopień przenikania substancji aktywnych.
charakteru fizyko-chemicznego związku [2]
obecności substancji pomocniczych[2]
wzajemnego oddziaływania substancji aktywnej  i podłoża[2]
stężenia substancji- im jest ono wyższe, tym cząsteczka szybciej przenika [1]


Pierwsza i trudną do pokonania barierą dla cząsteczki ,jest warstwa rogowa  naskórkowa, za efekt bariery odpowiedzialne są obecne w naskórku: keratyna oraz  tłuszcze a także sama  struktura anatomiczna naskórka . Zlikwidowanie bądź zmniejszenie stratum corneum  ( np. za pomocą peelingów chemicznych czy strippin'gu) w znaczącym stopniu ułatwia przenikanie do głębszych warstw skóry.

Zastosowanie SPC bądź rozpuszczalnika w celu usunięcia płaszcza hydrolipidowego jest czynnikiem sprzyjającym wnikaniu związku aktywnego do skóry.

Stosowanie okładów okluzyjnych a także substancji  takich jak alkohole czy glikole , które zapewniają rozluźnienie komórek warstwy rogowej naskórka , warunkuje łatwiejsze przenikanie przezskórne.
 W recepturach kosmetycznych najczęściej stosuje się izopropanol, etanol  oraz glikol propylenowy, które  znajdują zastosowanie jako rozpuszczalniki. Alkohol benzylowy w preparatach kosmetycznych ma ograniczone zastosowanie, występuje głównie w roli 1% konserwantu , przypisywane są mu pewne właściwości toksyczne.[1]

Do promotorów aktywnego przejścia przezskórnego( zwiększają one stopień penetracji substancji aktywnej) zaliczamy także amidy, azon, sulfotlenki , kwasy tłuszczowe.
Coraz częściej stosowane są także metody przyspieszania transportu przez naskórkowego substancji czynnych  poprzez zamykanie w liposomach czy lipofilizację substancji hydrofilowych.[1]


Zastosowanie substancji chemicznych , które rozszerzają naczynia krwionośne, zwiększa prawdopodobieństwo szybszego i zwiększonego wchłaniania substancji aktywnych.
Stany chorobowe skóry , do których zaliczyć możemy min, łuszczycę, wszelkiego rodzaju stany zapalne i przeprania ciągłości naskórka zwiększają możliwości penetracji przezskórnej.



Właściwości fizykochemiczne substancji aktywnych mają istotny wpływ na ich zdolności penetracji skóry:

Wielkości cząsteczki – im jest ona mniejsza tym stopień penetracji jest większy( masa cząsteczkowa 500-1000Da)
Jej ładunku elektrycznego – cząsteczka powinna być elektrycznie obojętna aby efektywnie przenikać przez skórę
Stopnia hydrfilności- cząsteczki lipofilne w porównaniu z hydrofilnymi, dużo łatwiej przenikają przez warstwę rogową
lotności- gazy przenikają przez skórę łatwo i dotyczy to nie tylko małych cząsteczek.[2]


Wśród mechanizmów penetracji przeznaskórkowej wyróżniamy:

mechanizm transdermalny-przezkomórkowe przenikanie [2]
mechanizm transepidermalny- międzykomórkowe przenikanie[2]
mechanizm transfolikularny – droga przenikania przez przydatki skórne- nie mniej jednak przenikanie przez kanał potowy gruczołów ekrynowych jest teoretycznie możliwy ale rzadko spotkany[1]




Podsumowujące możemy stwierdzić, że cząsteczka w pierwszej kolejności pokonuje barierę naskórkową o charakterze lipidowym, stopniowo przedostając się do uwodnionych i unaczynionych warstw skóry. Substancja na skutek kontaktu  z naczyniami dostaje się do krążenia ogólnego i wywiera działanie ogólnoustrojowe.[1]



Źródła: Kosmetologia i farmakologia skóry Marie Claude Martini[1]
Receptura Kosmetyczna Ryszard Glinka [2]